Como afectan as TICs na mente dos xóvenes?

É realmente eficiente a  multitarea? Afectan as redes sociais e as "novas" tecnoloxías ao cerebro dos xóvenes?

 "Aprender coa tecnoloxía e as pantallas fai aos nenos máis intelixentes". Este é un dos mitos que circulan nestes tempos na educación. Analicemos con detalle. No 2010 introducíronse os  smartphones na nosa vida. Algún considera que mellorou en intelixencia nestes últimos anos? Gañamos máis capacidade de concentración? Máis paciencia, máis vontade, máis constancia? 

 A resposta é NON. Os niveis de tensións nos adultos atópanse disparados a niveis descoñecidos. Aproximadamente un 10% dos menores atópase  medicado, tendo en conta que as cifras falan dun 4% de nenos e adolescentes diagnosticados de  TDAH.

Crecer entre tecnoloxía non nos fai máis intelixentes. É certo que facilitou unha infinidade de actividades pero sobre todo desenvolvemos unha característica na mente con gran habilidade: a  multitarea. 

Que sucede exactamente no cerebro cando temos varias páxinas abertas na pantalla do computador? Estamos realmente facendo varias cousas á vez? Como procesa  o cerebro a información?

A  neurociencia achega un concepto importante: a denominada "alternancia continuada da atención". Isto significa que o cerebro dedica uns minutos ou segundos a realizar unha tarefa, logo a outra e despois a outra. O cerebro non pode efectuar dúas accións ao mesmo tempo se involucran a mesma área cerebral. Se nos atopamos escoitando a letra dunha canción en inglés á vez que lemos un libro, non realizamos ningunha das dúas tarefas ao 100%. Prodúcese unha alternancia no foco de atención debido a que toca a mesma zona cerebral. 


A realidade é que cando realizamos a función  multitarea, o cerebro é capaz de captar de forma superficial moita información pero non é capaz de retela.  Clifford  Nass, sociólogo de  Stanford, foi un dos pioneiros en estudar a relación entre o déficit de atención e a  multitarea. A pesar do que se poida pensar, as persoas fan varias cousas á vez (falar por teléfono, contestar o correo*) son menos eficientes. É certo que son capaces de cambiar de foco de atención máis  ágilmente, pero os estudos afirman que comporta un bloqueo da memoria de traballo. Se isto xeneralízase, acabaremos vivindo nunha sociedade  superficialmente informada e carente de formación.

Os investigadores da Universidade de  Saarland (Alemaña)  B.  Eppinger,  J.  Kray,  B.  Mock e A.  Mecklinger, publicaron interesante estudos sobre o tema. Cando a mente alterna varias tarefas, os circuítos cerebrais realizan unha pausa entre unha e outra, consumindo máis tempo e xerando menos eficacia no procesamento das tarefas. Estamos a falar dunha redución de ata un 50%.

O Século Da hiperestimulación e da dispersión

O século  XXI é o século da  hiperestimulación; grazas (ou pese) ás "novas" tecnoloxías o cerebro vese exposto e obrigado a procesar cantidades inxentes de datos que chegan aos nosos sentidos, fundamentalmente a vista, que chegan en ondas ou de forma simultánea.

Esta  hiperestimulación ten graves consecuencias, os nenos e mozos de hoxe en día afeitos a este bombardeo, precisan estímulos cada vez máis fortes e intensos para motivarse. Isto mingua a súa curiosidade, asombro e ganas de querer aprender algo que vaia máis aló do mundo dixital. Atópanse  desmotivados e a súa creatividade e imaxinación completamente anulada. Non só iso, desde a infancia, 
afáiselles a un ritmo de vida e a unha intensidade que dificulta a serenidade e o gozar do silencio. Pódese afirmar que os fillos saltan constantemente dun estimulo a outro.

Atopámonos na era da dispersión. Cústanos enormemente pasar máis de media hora lendo un libro ou traballando nun documento sen comprobar o noso teléfono ou correo. Se iso sucede no cerebro dos adultos, que foi educado sen apenas tecnoloxía, que experimento estamos a facer cos nenos e os mozos? Quen pode afirmar cientificamente, sen risco a equivocarse, que todo iso non comportará problemas na idade adulta?

Un dos grandes retos na educación é ensinar aos nenos para prestar atención, a ser capaces de fixar a mente e concentrarse nun asunto concreto. Así mellorará a súa memoria de traballo, clave no almacenamento temporal de información e a manipulación dos datos.

Non esquezamos que o éxito na vida lógrano as persoas que son capaces de concentrarse e enfocarse no que realmente desexan, sendo capaces de  perseverar no propósito. A atención do cerebro desenvólvese na cortiza  prefrontal. Esta zona encárgase da vontade, autocontrol e planificación dunha tarefa. Hai que desenvolver esta zona do cerebro nos nenos desde pequenos. É unha das zonas máis importantes da mente.

Vexamos como se desenvolve a cortiza  prefrontal desde o nacemento. Un bebé comeza a prestar atención cando ve luz; aos meses de vida a súa atención focalízase onde atopa luz, movemento e son. O gran reto da educación consiste en conseguir que os nenos presten atención a "cousas" non móbiles nin luminosas (papel, comida, escritura, lectura, deberes*). Trátase de canalizar a súa vontade e atención para que sexan capaces de concentrar a súa atención de forma voluntaria. Se nese instante da súa vida regalamos aos nenos  iPads, teléfonos ou  tablets, a atención do neno volve a luz- movemento-son. Non é un avance na súa cortiza  prefrontal, senón un retroceso claro, xa que o neno motívase e responde como cando era bebé. A única diferenza é que os sons son máis intensos e as luces e movementos cambian a unha velocidade máis vertixinosa.

Que precisa o cerebro e a mente dos mozos?

Necesita aprender a focalizar a súa atención, a desenvolver de maneira sa a zona frontal do cerebro, responsable da vontade e do autocontrol. Unha exposición excesiva á pantalla  inhibe o correcto funcionamento cun claro déficit na atención e na concentración. Hoxe en día, existe unha gran corrente sobre a importancia da meditación, en particular, o  mindfulness (atención plena). Ensinamos aos mozos a non concentrarse e de adultos loitamos por recuperar a capacidade de autocontrol da nosa mente e atención. Realmente hai algo que non estamos a facer ben.

A  hiperconectividad atópase intimamente relacionada coa hiperactividade. O famoso  TDAH (Trastorno por déficit de atención e hiperactividade) garda un estreito vínculo con iso. Os mozos diagnosticados de  TDAH posúen grandes dificultades na concentración e atención e baixa tolerancia ante a frustración. O uso prolongado das tecnoloxías produce alternativas gratificantes, fáciles e atractivas, pero dificulta o ser capaces de prestar atención a estímulos non dixitais.

Educar  offline. Se, sobre todo a nivel emocional e social. "A comunicación cara a cara é o mellor modo de aprender a ler as emocións do outro" apuntaba  Nass. Non esquezamos que a tan coñecida intelixencia emocional é unha das claves do éxito na vida. A pantalla é a peor educadora para lograla. Illa e  encapsula ao neno de todo o que lle rodea. Frea a capacidade de entender as emocións, de conectar coas persoas, coas súas emocións e anula a capacidade de expresar o que un sente mirando aos ollos e non ao teclado ou á pantalla. Os mozos de hoxe en día non saben expresar as súas emocións mirando aos ollos da persoa que teñen enfronte. Eduquemos aos nenos para que sexan capaces de  paladear a vida, as emocións e as relacións persoais de ti a ti, mirando aos ollos da persoa que teñen enfronte.

Os mozos de hoxe conectan máis facilmente cunha pantalla, unha rede social ou un videoxogo que coa natureza, as persoas e a realidade. Non se trata de negar a tecnoloxía, nin negar o avance dixital, senón de saber introducila de forma sensata e graduada na vida dos nenos e adolescentes, ensinándolles a eles mesmos a controlar o acceso ás aplicacións e aos contidos. Non fagamos da tecnoloxía, un magnífico instrumento, o fin último da vida dos nosos fillos. Como di  Cathérine  L' Ecuyer no seu último libro: "a mellor preparación para o mundo  online é o mundo  offline"

Decidamos realmente educar para conectar primeiro coa realidade das cousas, as emocións das persoas e a natureza. Feito isto, estaremos preparados para penetrarnos paso a paso, no mundo dixital.